Nếu các bạn để ý thì khoảng vài năm theo ngày âm lịch thì sẽ có một tháng trùng hay còn gọi là tháng nhuận. Thông thường chúng ta chỉ biết được tháng nhuận, năm nhuận qua lịch giấy hay hiện đại hơn là lịch vạn niên trên máy tính, điện thoại. Nhưng hầu hết chúng ta lại không biết cách tính tháng nhuận, năm nhuận. Bài viết dưới đây xin chia sẽ lại với các bạn cách tính năm nhuận âm lịch và tính năm nhuận dương lịch từ đó sẽ biết được năm nhuận tiếp theo là năm nào.

I.Tính năm nhuận theo Dương lịch:

Muốn biết năm nào của Dương lịch là năm nhuận thì ta chỉ cần lấy số biểu của năm đó đem chia cho 4 mà vừa đủ thì năm đó là năm Dương lịch có nhuận tháng 2 thêm 1 ngày thành 29 ngày. Vì thông thường tháng 2 Dương lịch chỉ có 28 ngày mà thôi. Ví dụ: Năm 1996 thử xem có phải năm nhuận không? Ta lấy số biểu năm dương lịch 1996 chia cho 4 thì vùa đúng 499 lần. Như thế là năm 1996 là năm có nhuận.
Nhưng lưu ý rằng đối với những năm tròn Thế kỷ (tức số biểu của năm đó có 2 con số không ở cuối thì ta phải lấy 2 con số đầu của số biểu để chia cho 4. Nếu chia vừa đủ là năm đó có nhuận.
Ví dụ: Các năm: 1600, 1700, 1800, 1900, 2000 thì chỉ có năm 1600 và năm 2000 chia đúng cho 4. Còn các năm khác không chia đúng cho 4 là không phải năm nhuận.

II.Tính năm nhuận Âm lịch:

Đối với năm nhuận âm lịch thì có một tháng nhuận. Tháng âm lịch phải lấy ngày Nhật Nguyệt hợp sóc làm đầu (tức là ngày Mặt trời, Mặt trăng và Trái đất cùng trên một trục đường thẳng). Hai lần hợp sóc cách nhau 29,5 ngày. Cho nên tháng âm lịch đủ là 30 ngày và tháng thiếu là 29 ngày. Vì cách tính như vậy, nên âm lịch bắt đầu vào ngày “sóc” kề với “tiết” Lập xuân. Sai số năm thực là 11 ngày trong một năm. Dồn 3 năm lại thì dôi ra 33 ngày. Cho nên qua 3 năm phải nhuận 1 tháng. Rồi dồn 2 năm nữa là được 25 ngày là gần được nhuận 1 tháng. Tính bình quân trong 19 năm thì có 7 tháng nhuận.
Trong mỗi tháng bình thường có một ngày “tiết” và một ngày “khí”. Số ngày tiết và ngày khí bình quân là 30,4 ngày. Do đó ngày của tháng âm lịch có 29,5 ngày. Cho nên sau 2,3 năm sẽ có một tháng chỉ có ngày có “tiết” mà không có “khí” thì dùng tháng đó làm tháng nhuận âm lịch.
Nói thì như vậy nhưng đi vào tính cụ thể tháng nào trong năm nhuận âm lịch là tháng nhuận thì rất phức tạp mà ta phải hiểu lịch pháp mới tính được chứ không tính dẽ dàng như tháng nhuận của năm dương lịch. Nhưng tính năm âm lịch có nhuận thì cũng không khó. Cụ thể tính như sau:
Đem số biểu của năm dương lịch tương ứng với năm âm lịch chia cho 19, nếu số dư là một trong các số: 0, 3, 6, 9 hoặc 11, 14, 17 thì năm âm lịch đó có tháng nhuận.
Ví dụ: Năm Giáp Thân 2004 có tháng nhuận (vì 2004 chia 19 còn dư 9). Tháng nhuận rơi vào tháng 2 .
Ví dụ năm 2019 là năm không có tháng nhuận vì 2019 chia 19 chỉ dư 1.
Cách tính tháng âm lịch nào là tháng nhuận của năm nhuận đó thì không đơn giản chút nào. Các nhà lịch pháp phải công phu, kinh nghiệm tính mới chính xác và lập thành bảng để tuân theo. Không có một công thức đơn giản để tính như kiểu tính năm nhuận.
Năm nhuận chỉ là một thủ pháp của các nhà làm lịch nhằm làm cho năm âm lịch và dương lịch không sai lệch nhau nhiều, không có hàm ý gì về thời tiết, khí hậu. Hy vọng với cách tính này thì bạn sẽ biết được năm nhuận tiếp theo là năm nào.
Nguyễn Hồng Trân (cựu GV ĐHKH Huế)