Bài toán minh họa vì sao rút BHXH 1 lần lại bị thiệt thòi

Đã có nhiều ý kiến cho rằng, việc nhận tiền BHXH 1 lần sẽ bị nhiều thiệt thòi, mất quyền lợi về sau. Vậy người tham gia BHXH sẽ mất những gì, được những gì nếu nhận BHXH 1 lần hay tiếp tục tham gia? Bài viết xin nêu lên một số vấn đề để bạn đọc phân định vì sao rút BHXH 1 lần lại bị thiệt thòi.

Trước tiên, bạn cần phải hiểu rõ phần trăm trích đóng và các quỹ BHXH. Quy định hiện hành, quy định chủ sở hữu lao động đóng 17,5%; người lao động đóng 8% trích vào lương. Vậy tổng cộng tỷ lệ đóng BHXH là 25,5%.

Trong các khoản trích đóng lại phân ra thành các quỹ thành phần sau: Đối với 17,5 của chủ sử dụng lao động là 3% vào quỹ ốm đau, thai sản; 14% vào quỹ hưu trí, tử tuất; 0,5% vào quỹ tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp. Riêng đối với 8% của người lao động thì được đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất.

Vấn đề tiếp theo cần nắm rõ đó là cách tính tiền khi nhận BHXH 1 lần: Theo Điều 77 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định người tham gia BHXH khi đủ điều kiện nhận BHXH 1 lần (không tham gia sau 12 tháng, Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH…) sẽ được hưởng:

1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH đối với những người tham gia BHXH trước 2014.

02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH đối với những người tham gia BHXH từ 2014 trở đi.

Từ các dữ liệu ở trên thì có thể làm một bài toán đơn giản để so sánh, sự thiệt hơn khi nhận BHXH 1 lần: Với tỷ lệ đóng BHXH như trên thì có thể thấy mỗi năm tổng tỷ lệ đóng BHXH là 2,64 tháng lương đóng vào quỹ Hưu trí, tử tuất (Người sử dụng lao động 14% + người lao động 8% = 22%) x 12 tháng = 2,64 tháng lương.

Nhưng nếu người tham gia nhận BHXH 1 lần sau 12 tháng không tham gia thì chỉ nhận được 1,5 tháng lương, nếu tham gia trước năm 2014 và 02 tháng lương, nếu tham gia sau năm 2014. Như vậy dễ dàng nhận thấy người tham gia sẽ bị “mất” 1,14 tháng lương nếu tham gia trước năm 2014 và 0,64 tháng lương nếu tham gia sau năm 2014. Ngoài ra còn mất đi một nguồn đó là nguồn tử tuất.

Đây là quy định nhằm để người lao động “cân nhắc” trước khi quyết định nhận một lần. Tuy nhiên rất nhiều trường hợp, sau khi nghỉ việc vì nhiều lý do khác nhau mà đã chấp nhận rút BHXH 1 lần. Những lý do thường gặp nhất là cần vốn làm ăn, tư duy đóng thì hưởng, để lâu không sinh lời, khi mất việc không có khả năng đóng BHXH tiếp tục, giải quyết vấn đề tài chính trước mắt….

Tuy nhiên nếu nhìn xa hơn, ngoài việc nhận BHXH 1 lần không đủ % tỷ lệ đóng, thì khi về già, hết tuổi lao động khi đó tìm kiếm một công việc làm ổn định sẽ rất khó khăn, bên cạnh đó, ngày nay các gia đình đều ít con nên việc trông chờ vào con để “nuôi ” lại cha mẹ là lựa chọn không hợp lý. Vì khi đó các con cũng sẽ vì cuộc sống gia đình mà khó lòng chăm lo đầy đủ cho cha mẹ.

Nhưng nếu tìm cách vượt được những khó khăn trước mắt, tiếp tục tham gia BHXH, thì về sau ngoài việc có thu nhập ổn định hàng tháng, thì còn được cấp BHYT với quyền lợi 95%. Giả sử khi đến khi nghỉ hưu người lao động hưởng mức lương hưu hàng tháng là 60% (tối đa 75%) thì mức hưởng của một năm là 7,2 tháng lương, con số này sẽ cao gần 03 mức đóng góp.

Như vậy, người lao động 30 năm để hưởng hưu thì chỉ cần hưởng 10 là đủ số tiền đóng (so sánh chỉ mang tính tương đối), ngoài ra mức hưởng hưu hàng năm đều có điều chỉnh nên thời gian “lấy lại vốn” có thể ngắn hơn dự kiến. Cùng với việc cấp thẻ BHYT quyền lợi hưởng 95%, chưa kể phần chi phí mua BHYT hằng năm thì phần chệnh lệch 15% (so với thẻ mua Hộ gia đình) thì có cũng là một ưu đãi của chính sách BHXH.

Ngoài các chính sách trên thì khi người hưởng hưu qua đời, thân nhân sẽ nhận được trợ cấp mai táng phí là 10 tháng lương cơ sở tại thời điểm mất, đây cũng là một lợi ích to lớn mà không may gặp rủi ro thì người thân sẽ giảm gánh nặng lo hậu sự.

Cũng có nhiều trường hợp, rút BHXH 1 lần vì nghỉ khi tham gia mà qua đời thì số tiền đó sẽ bị mất!. Nhưng trong Luật quy định thì số tiền đóng BHXH sẽ không bị mất đi mà là người thân của mình sẽ hưởng “tiền tuất”. Ngoài ra người lo hậu sự còn được nhận được trợ cấp mai táng phí bằng 10 tháng lương cơ sở tại thời điểm mất (giống như khi đang hưởng hưu mà qua đời).

Với những phân tích trên, vy vọng sẽ là một gợi ý cho các bạn đang phân vân có nên BHXH 1 hay không, có quyết định cho riêng mình.